
Serbja
Pućowaceho po Łužicy skedźbnjeja hižo dwurěčne napisy na wjesnych taflach, dwórnišćach, dróhach abo geografiskich kartach na jónkrótnosć našeje kónčiny. Tutón dźěl Němskeje je domizna słowjanskeho ludu – Serbow. Woni su němscy staćenjo a jich maćeršćina je serbšćina, kotraž słuša k zapadosłowjanskim rěčam. Serbšćina so we Łužicy potajkim nimo němčiny rěči a na wjace hač 50 šulach w Sakskej a Braniborskej wuči.
stawizny
Na wukóncu doby pućowanja ludow wopušćichu germanske kmjeny kónčinu wuchodnje Łobja a Solawy. Něhdźe wot lěta 600 zasydlowachu so tu z wuchoda pochadźacy Słowjenjo, kotřiž běchu so ze swojeje pradomizny sewjernje Karpatow – prawdźepodobnje z kraja mjez Wisłu a Dnjeprom – na puć sem nastajili. Dokelž so do dźensnišeho dokładnje prajić njemóže, zwotkel su přišli, pokazuje so słowjanska zhromadnosć skerje w prasłowjanskej rěč, kotruž su linguisća rekonstruowali.
Wulke rodźiny ćehnjechu do wšelakich směrow – na wuchod, juh a zapad. Něhdźe 20 kmjenow, kotrež tworjachu serbsku skupinu, zasydlichu so mjez Wódru, Bobrom a Kwisu na wuchodźe hač k Mohanej w zapadźe. Zhromadne mjeno tutych kmjenow bě Sorb/Sarb/Serb, kiž so wotwodźuje wot zdónka „srěbać“. Němska wuchodna kolonizacija w 12./13. lětstotku nawječorne kónčiny spěšnje germanizowaše. Wo eksistency něhdyšich słowjanskich sydlerjow swědča dźensa jenož hišće wjesne mjena w tak mjenowanej „Germania Slavica“, wupřestrěwacej so hač do Bamberga a Bayreutha. Swoju rěč a kulturu pak jeničce Serbja we woběmaj Łužicomaj zachowachu. Delnjoserbja, potomnicy něhdyšich Łužičanow, přinjesechu mjeno Łužica (= bahnojty kraj) sobu. Wot 15. lětstotka sem wužiwachu je tež za sydlenski rum Hornjoserbow (hač do toho časa kraj Budyssin resp. Zhorjelski kraj), kotřiž płaća jako potomnicy Milčanow. Rozdźělnosć rěčow – hornjo- a delnjoserbšćiny – wujasnja so ze wšelakimi čarami připućowanja tuteju wulkeju kmjenow.
dźensa
We Łužicy bydli dźensa něhdźe 60 000 Serbow. Maja swoju žiwu rěč a kulturu; k jich tradicijam słuša na přikład jutry křižerstwo w Hornjej Łužicy abo kałanje wěnca w Delnjej Łužicy. Mnohe towarstwa pěstuja tradicionalne reje a narodne drasty a je z tym zachowaja.
Serby
Chtož drogujo pó Łužycy, ten doglědajo se juž pśez dwójorěcne tofle sedlišćow, dwórnišćow, drogow abo teke kórtow na jadnoraznosć teje strony. W toś tom źělu Nimskeje jo doma słowjański narod. Jadna se wó nimske staśany, kótarychž mamina rěc jo serbska. Wóna pśisłuša familiji słowjańskich rěcow. Serbšćina powěda se pódla nimšćiny a wuwucujo se na wěcej ako 50 šulach w Sakskej a Bramborskej.
Stawizny
Pód kóńc śěganja ludow su spušćili germaniske ludy teritorium na pódzajtšo Łobja a Solawy. Něźi wót 600 su how wót pódzajtša se pušćili Słowjany, kótarež su se na drogu wudali z jich pradomomownje – na pódpołnoc Karpatow, za gódanim mjazy Wisłu a Dnjeprom. Dokulaž njedajo se teritorium jich póchada do źinsajšnego jasnje lokalizěrowaś, pokazujo se spócetna słowjańska zgromadnosć nejlěpjej na zakłaźe – wót linguistow rekonstruěrowaneje – prasłowjańskeje rěcy.
Roźinowe zwězki su drogowali do wšakich směrow, na pódzajtšo, pódpołdnjo a pódwjacor. Něźi dwaźaśća rodow, kótarež su twórili serbsku kupku, jo se zasedliło mjazy Odru, Bobrom, Kwisu na pódzajtšu a wokolinu Maina. Zgromadne swójske mě toś tych rodow jo było Sorb/Sarb/Serb, což jo wótwóźone wót „srěbaś“. W běgu nimskeje kolonizacije pódzajtša w 12. / 13. stolěśu su se nejdalej na pódwjacor lažece teritoriumy malsnje zgermanizěrowali. Wó něgajšnej eksistency słowjańskich sedlarjow znanje źinsa jano hyšći mjenja sedlišćow w tak pomjenjonej Germania Slavica, kótarež segaju až do Bamberga a Bayreutha. Swóju rěc, kulturu a tradiciju wobchowaś su se mógli jano Serby we wobyma Łužycoma. Dolnoserby, pótomniki něgajšnych Łužycanow, su pśinjasli mě „Łužyca“ (= strona z wjele ługami, bagnami). Wót 15. stolěśa jo se wóno wužywało teke za sedlišćowe strony Górnoserbow (do togo kraj Budissin resp. kraj Zgórjelc), kótarež płaśe ako pótomniki Milcanow. Rozdźěl mjazy rěcoma – górno- a dolnoserbšćinu – su se wułožowali pśez wšake drogi pśidrogowanja teju wjelikeju rodow.
Źinsa
Źinsa jo něźi 60 000 Serbow we Łužycy. Wóni maju swóju žywu rěc a kulturu, k jich tradicijam słuša na pśikład kužde lěto jatšowne rejtowanje w Górnej abo kałanje wěnca w Dolnej Łužycy. W młogich towaristwach woplěwaju a wuźaržuju se tradicionalne reje a drastwy.